Erve Fraank

Het boerenhuis van het erve “De Fraank” staat aan de Koninksweg 20 in Dulder Gemeente Dinkelland en wordt anno 2019 bewoond door het gezin Veldhuis. De familienaam Veldhuis komt al sinds 1830 voor op het erve “De Fraank” en wat de reden is waarom de naam Franke overgegaan is naar Veldhuis is niet bekend, alhoewel er verschillende genealogen onderzoek naar hebben gedaan.
Het huis is van oorsprong een zogenaamd Saksisch Hallenhuis dat in Twente een Loss Hoes genoemd wordt. Momenteel is het huis in twee woongedeeltes opgedeeld. De gebinten zijn nog aanwezig en aan de buitengevel kan men duidelijk zien dat het huis op de zogenaamde Bentheimer plinten staat. Ook kan men hier zien dat het “Boavenend” beduidend hoger ligt dan het “Nienend” met het “Onderschoer”. Bij het Nienend heeft men de grond opgehoogd en hier zijn de Benhteimer plinten niet meer zichtbaar. Het boavenend lag hoger zodat in de tijd dat mens en dier nog in een ruimte woonde er geen urine van de beesten in het woongedeelte stroomde. Een ‘Onderschoer’ is een ruimte waarbij de “Niendeur” een gebint teruggeplaatst is zodat er plek is om een vracht hooi bij dreigende regenval tijdelijk te stallen. Aan de zijwanden van het onderschoer hangt verschillend boerengereedschap en letterlijk hing er in het verleden het hoofdstel van het paard aan de muur. Wanneer men voor het “Nienend” staat ziet men de bijzonder gestileerde korbelen ter ondersteuning van de gevel en aan de post hangt nog een huisnummerplaatje uit de tijd dat de huizen met de naam van de marke Dulder en een nummer werden aangeduid te weten DL170. Op de topgevel bevindt zich een gevelteken met de symbolen Geloof, Hoop en Liefde.

De geschiedenis van het erve “De Fraank” begint in de 14e eeuw wanneer ’t erve Franke/Frankenhuis en andere boerderijen worden genoemd als Leengoed van Goedeken van Zaterslo geheten die Moylike. Wanneer de Goedeken van Zaterslo is overleden neemt Bernt van Reede het Leengoed over. Na 1405 zijn de Leenmannen van het erve Franke of Frankenhuis hetzelfde als de Leenmannen van het Huis Saterslo. De naam Fraank wordt in de loop van de eeuwen veelvuldig anders geschreven zoals: Fraank, Franke, Frankenhuis, Vrancke, Francke, Franklijc ec.
Het leenstelsel gaat terug tot voor de tijd van Karel de Grote, die van 768-814 Koning en na 800 Keizer van de Franken was. De meeste omstreeks 1400 genoemde leengoederen zijn waarschijnlijk in de 11e -14e eeuw door de Bisschop van Utrecht uitgegeven. De belening was veelal erfelijk en duurde niet langer dan het leven van de begiftigde. De reden tot uitgifte van leengoederen was het feit dat de bisschoppen en edellieden krijgsvolk nodig hadden om hun have en goed tegen gevaar van buitenaf te beschermen. Het voetvolk werd gerekruteerd uit de horigen.   De bewoners van het erf of leen waren horig en moesten doen wat de leenheer van hen verlangde. Zij hadden zelf helemaal niets te vertellen. De leenheer bepaalde welke godsdienst men had en men moest vragen of men mocht trouwen en als de leenheer het er niet mee eens was ging het huwelijk niet door. Daarnaast moest de boer wel elk jaar de pacht in geld of natura betalen.
De leenheren waren eerst de van Zaterslo, daarna de familie van Reede tot 1721. In 1721 na de dood van Goosewijn van Reede neemt een gemachtigde van zijn zus en haar man Adolf van Hoevel het Leen over. In 1735 koopt Maximiliaen Heijdenrijkt, vrijheer Droste van Hoogstift Munster van Adolf van Hoevel en zijn vrouw Anna Agnes de Reede de Saasvelder goederen, waaronder het erve “de Fraank”.
In 1795 wordt het leenstelsel afgeschaft. De familie Droste zu Visschering zijn en blijven eigenaar van de door hen gekochte Saesfelder goederen.
Naast de pacht moesten er nog andere belastingen betaald worden zoals Verpondingen, een soort belasting, Vuurstedengeld voor het hebben van een vuurplaats in huis, zoutgeld, 1000 penning, hoofdgeld voor het aantal personen die op een bepaalde plek woonde. Vaak waren er ook nog tienden te betalen aan bijvoorbeeld de kerk, een tiende gedeelte van de opbrengst van bijvoorbeeld het graan.

Pachtgeld 1768 1769 aan het Huis Saesveld
Het pachtgeld werd in termijnen betaald Januari, februari, julij, september en october. In de lijst van boerderijen die pacht moeten betalen staat onder nummer 25 het erf vermeld als Franklijc
De pacht was:
13 mudde rogge,
2 mudde gerste,
4 mudde haver,
1 jarig verken of 6 gulden,
Weggegeld 1 gulden 5 stuivers
Jan het Loijsgats of vant Leusgat 16 gulden,
4 ganse,
6 hoenders,
8 pond vlas,
50 eijer,
1 schinken van 9 pond,
Dienstgeld 9 gulden
Totaal moet in 1768 betaald worden:
128 gulden en 5 stuiver en 4 penningen; dat is de waarde van hetgeen al dan niet in natura geleverd is.

In het repertorium ziet men de lijst met leenmannen.(Repertoriun op de Overijsselse en Overstichtse leenprotocollen.)
Door bemiddeling van pastoor Molkotte uit Weerselo worden in 1917 al de Saasveldse goederen waaronder het erve “De Fraank” door Maximiliaan Graaf Droste zu Visschering verkocht aan de bewoners.
Boer Veldhuis is in 1918 voor het eerst in al die eeuwen eigenaar en baas in eigen huis.
Anno 1942 heeft men 10 stuks vee en 5 kalveren en 22 melkkoeien waarbij 8 kalveren. In 1955 schakelt boer Veldhuis helemaal over op een weidebedrijf.
In oktober 2019 worden voorbereidingen getroffen om van het dak van een van de bedrijfsgebouwen het asbest te verwijderen en er een nieuw dak op te plaatsen. Al met al een boerenbedrijf dat een parel is in het Twentse landschap en waarvan de bewoners zich terdege bewust zijn van de historische waarde van dit omvangrijke erf en om het geheel voor de toekomst te bewaren.

Veel informatie komt uit het archief van de Heemkunde Weerselo met de buitengewoon prettige en deskundige medewerking van de heer Gerrit Welberg, mevrouw Maria Löbker-Ribbert en de gastvrije familie Veldhuis.

tekst: Christina Meijerink Hannink 26-10-2019

Repertorium op de Stichtse en Overstichtse leenprotocollen.
De aktes waarin het erve “De Fraank” voorkomt.

Dulder of Dulre vormde in de middeleeuwen een boermarke dat viel onder de kerspel Oldenzaal.
Een van de gewaarde erven in de Marke Dulre is het erve Francke of Frankenhuis dat momenteel genoemd wordt “ De Fraank”.
De eerst vermelding van het erve “De Fraank” is te vinden in de Repertorium op de Overstichtse en Overijsselse leenprotocollen
Erve Franke / Frankenhuis / leen Overijssel

1379 – 1805
776
’t Frankenhuys, dat Cagenschot, dat huys to Johanning, Stoppendael, dien tienden to Valenbroeke gheleghn tesamen inde buerscap van Dulre— in den kerspel Aldenzale
De tekst had aanvankelijk ‘Valkenbroeke’ de eerste K is daarin
geradeerd .
Z.d. (1379-1382) BA1 fol 43v)
Goedeken van Zaterslo gheheten die Moylike.

Z.d(1405 jul 10 – dec 31) (BB fol 56v)
Bernt van Reede na de dood van Godeken van Satersloe geheiten die Moyelic.
** De belening is geregistreerd als laatste van een reeks beleningen uit het jaar 1405. De daaraan voorafgaande belening is van 19 juli 1405.
Hierna volgt een lange lijst met leenmannen die gelijk zijn aan de leenmannen van het huis Satersloo.
1412 nov 14 9BB fol 77)
Henric van Reede na de dood van zijn vader Beernt.

1433 aug 3 (BB fol 18)
Henric van Reede.

1457 okt 20 (BD fol 35v)
Henric van Reede.

1474 aug 31 (BD fol 106)
Goedert van Reede na de dood van zijn vader Henric van Reede.
**Op april 1480 (BD fol 133) tuchtte Goedert zijn Jutte van de Rutenberge aan enig van zijn leengoederen.

1497 jul 21 (BE fol 32v)
Goert van Rede.

1501 jun 17(BE fol71v)
Adriaan van Rede na de dood van zijn vader Goert van Rede.

1518 jul 21 (BF fol 38)
Adriaen vann Reede.

1545 jun 13 (OB1 fol 29v)
Geert van Reede na de dood van zijn vader Adriaen van Reede.
1603 dec 2 (OC3 fol 57v)
Adriaen van Rhede na de dood van zijn vader Goert van Reede.

1612 sep 11 (OC3 fol 112v)
Gerhardt van Rhede na de dood van zijn vader Adriaen van Rhede.
**Op dezelfde dag tuchtte Gerhardt zijn vrouw Maria van Wijhe aan al zijn leengoederen. Op 1 september 1643 (OE fol 128) werd deze door Gerhardt van Rede, heer tot Hernen ten gunste van Maria van Wijhe gedane making bevestigd en tevens zijn testament bekrachtigd.

1659 sep 30 (OE fol 466v)
Joan Joachim de Rheede na de dood van zijn vader Gerhardt van Rhede.

1662 mrt 14 (OF fol7v)
Joan Joachem de Rheede met lediger hand na de dood van zijn vorige gemachtigde en hulder.

1667 nov 6 (OF fol 60v)
Joan Joachim van Reede to Saesfelt met lediger hand.
**Met een aantekening betreffende leengoederen, die in het vervolg in akten van zijn leenvolgers weggelaten moeten worden. In de praktijk bleven de meeste van deze goederen echter vermeld worden.

1687 jan 11 (OF fol 238)
Gerhard Adriaan van Rhede tot Saavelt na de dood van zijn vader Johan Joachim vaan Rhede.

1717 jul 10 (OH fol 227v)
Goosewyn van Rheede toe Saesveld na de dood van zijn vader Gerhard Adriaen van Reede.
*Het Huijs te Saesvelt off Saeterlo met syn toebehoren en vordere leengoederen onder den Huyse Saesveld gehorende.

1721 apr 30 (OH fol 258)
Arnold Bouwer, J.U.D., als gemachtigde van Adolf Otto Joost van Hoevel tot Ravenshorst en zijn vrouw Anna Agnes de Reede na de dood van Anna’s broer Gosewijn van Reede tot Saesveld als erfgename krachten testament en fidei-commis.

1735 apr 18 (OL fol 19v)
Maximiliaen Heijdentrijk vrijheer Droste, erfdrost van het hoogstift Munster, als koper na opdracht van Adolph Otto Joost van Hoevel toe Ravenshorst en Saasfeld, drost van het graafschap Benthem, en diens vrouw Anna Agnes de Reede.

1752 okt 30 (OO fol 58)
Aldolph Heidenrich vrijheer Droste, erfdrost van het hoogstift Munster, na de dood van zijn vader Maximiliaan Heidenrich vrijheer Droste, erfdrost.

1777 ,rt 24 (OS fol 71v)
Clemens August Maria vrijheer Droste, erfdrost van het hoogstift Munster, na de dood van zijn vader Adolp (sic) Heidenrik vrijheer Droste, erfdrost van het hoogstift Munster.

1791 au 10 (OV fol 105)
Adolf Heidenrijk Bernhard vrijheer van Droste zu Visschering, erfdrost van het hoogstift Munster, na de dood van zijn vader Clemens August Maria vrijheer van Droste.

De belening was in de 14e eeuw eerst van de familie Saterslo daarna kwam de familie van Rheede welke naam telkens anders werd geschreven. Omdat er geen mannelijke nazaat is gaat de belening van Goosewyn van Rheede over op zijn zus Anna Agnes van Reede die getrouwd is met Adolf van Hoevels. Deze van Hoevel verkoopt het

*Verpondingsregister 1601/1602
1601 Francke, 4½ mudde geseys, 1 morgen hoylant. 2 – 7 – 8.
1602 Franck, an middelmatige landen 3½ mudde und 1 schepel, an lege drepsige landen 3 schepel, 1 dachmaet hoylandes.
1832 Kadaster gemeente Weerselo, sectie B nummer 80.
1980 Frank of Fraank; bewoond door B.M. Veldhuis

Vuurstedenregister 1675
Vrancke in de Saesfelder Hasschap 1 vuurstede en moet daarvoor betalen 1 gilden en 1 stuiver.

Hoofdgeld 1675
Francke

Vuurstedenreigister 1712
Francke heeft 1 vuurstede (vuurplaats)
357

Verpondinge 1716 van de Marke Dulder onder het gerigts Oldensel
De marke bestond uit 5 hoeken te weten de Westriker Hafschap, (west) Noordiker Hafschap (Noord), Suijker Hafschap(Zuid), Weerster Hafschap(Weerselo) en de Saesfelder Hafschap (Saasveld)
Vrancke valt onder de Saesfelder Hafschap
Vranke betaalt 15 gulden en 2 stuiver evenveel als het erve Cogenschot en Schulte, terwijl de buurman Conninck maar 2 gulden en 9 stuiver betaald.
Dat houdt in dat Vrancke erg hoog wordt aangeslagen.

Verponding 1720
Vrancke betaal 1 reaal.

Volkstelling 1748
G. Francke en vrouw Fenne en de zonen Derk Bernard en Ardus en dochter Ale in totaal 3 kinderen en de knechten Jan en Berent en de meid Swenne

Volkstelling1795
Telling van alle de menschen in de Markte Dulder, onder ‘t Gerigte Oldenzaal gedaan tuschen den 25 en 30 October 1795 ingevolge Publicatie der ordinaris Gedeputeerden van de provisionele Representanten des Volks van Overijssel
Derk Franken, bouman Derk franken opgave gedaan 7 man
Gerrit in de lieftugt Franke, werkman, Gerrit in de lieftugt Franken opgaven gedaan. 4 man.

Augustus 1812
Lijst van boerderijen die behoren tot de Heer van Saasveld
Nr. 15
G. Franke 23 mud, 1 schepel en 3 dagwerk (D. 32 dat waarschijnlijk het adres is)

 

 

  • Type boerderij: Saksisch Hallenhuis
  • Aanwezige uitbouwen:
  • Dakvorm: zadeldak
  • Buurtschap: Dulder
  • Bouwjaar:
  • Straatnaam: Koninksweg
  • Huisnummer: 20
  • Postcode: 7597LW
  • Plaats: Saasveld
  • Lengtegraad:
  • Breedtegraad:

Omgeving

  • Oude schuur
  • Kap schuur
  • Bakhuis Karnhuis
  • Kapberg
  • Kippenhok
  • Waterput
  • Moestuin
  • Siertuin
  • Boomgaard
  • Haag
  • Oprijlaan
  • Oude bomen
Kom ook op de ervenkaart!
Twentse Erven heeft de Digitale ervenkaart laten ontwikkelen in het kader van het project Buurten in Twente, met subsidie van de provincie Overijssel. De kaart is in volle glorie te bekijken door op de afbeelding hiernaast te klikken.
Twentse Erven wil met de digitale kaart de vele mooie erven die er in Twente gelukkig nog te vinden zijn in beeld brengen. Door middel van duidelijke basisinformatie en met het tonen van vele fraaie foto's wordt gestreefd naar een representatief overzicht van boerderijen, met spreiding over heel Twente.
Meld je aan
Op de hoogte blijven?